Έχω αποδείξει ότι ο κάθε άνθρωπος κατευθύνεται στις πράξεις του από διαφορετικές λογικές,που η μια ακολουθεί την άλλη,χωρίς,στις ομαλές εποχές να επιδρούν η μια πάνω στην άλλη. Ωστόσο,κάτω από την επιρροή ορισμένων γεγονότων,οι διάφορες αυτές λογικές φτάνουν στο σημείο να αλληλοσυγκρουστούν και τότε,οι απερίγραπτες διαφορές που τις χωρίζουν εκδηλώνονται ξεκάθαρα,δημιουργώντας τρομερές ατομικές αλλά και κοινωνικές αναταραχές.
Η μυστικιστική λογική που θα δούμε να υπάρχει σε λίγο,μέσα στην ιακωβινική νοοτροπία,παίζει έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο.Αλλά δεν είναι η μοναδική που ασκεί μια τέτοια επίδραση.Κι άλλες μορφές λογικής, η ομαδική λογική,η συναισθηματική λογική κι η ορθολογιστική,είναι δυνατό να επικρατήσουν,ανάλογα με τις περιστάσεις.
{...}Στο σημείο αυτό θ'αφήσουμε για λίγο κατά μέρος την επίδραση της συναισθηματικής,της ορθολογιστικής και της ομαδικής λογικής και θα ασχοληθούμε μόνο με τον σπουδαίο ρόλο που παίζουν τα μυστικιστικά στοιχεία που κυριάρχησαν σε ένα πλήθος επαναστάσεων μέσα στην ιστορία κι ιδιαίτερα στην γαλλική επανάσταση. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του μυστικιστικού πνεύματος είναι ότι αποδίδει μια μυστηριακή δύναμη σε άτομα ή σε ανώτερες δυνάμεις που,συγκεκριμένα,εμφανίζονται κάποια στιγμή,με την μορφή ειδώλων,φετίχ,μαγικών λέξεων και λατρευτικών τύπων.
Το μυστικιστικό πνεύμα βρίσκεται στο βάθος όλων των θρησκειών και στο μεγαλύτερο τμήμα όλων των πολιτικών δογμάτων.Τα πολιτικά δόγματα θα εξαφανίζονταν αν ήταν δυνατό να τα απογυμνώσουμε από το μυστικιστικό τους στοιχείο,που αποτελεί και το πραγματικό τους στήριγμα.
Η μυστικιστική λογική έτσι αφού εμφυτευτεί στα ανθρώπινα συναισθήματα και στις όλο πάθος παρορμήσεις,αρχίζει πια να προσανατολίζει και να διοχετεύει τη δύναμη τους,μέσα στα μεγάλα λαϊκά κινήματα. Άνθρωποι που,κάτω από άλλες συνθήκες,θα ηταν ελάχιστα διατεθειμένοι να σκοτώσουν,ακόμη κι αν υπήρχαν πολύ σοβαροί λόγοι,θυσιάζουν πολύ εύκολα την ζωή τους για κάποιο μυστικιστικό ιδανικό,που κατάφερε να γίνει αντικείμενο λατρείας τους.
Οι αρχές και τα ιδανικά της γαλλικής επανάστασης προκάλεσαν αμέσως μια ορμή μυστικιστικού ενθουσιασμού,ανάλογο μ' αυτόν που δημιούργησαν οι διάφορες,πριν από την γαλλική επανάσταση,θρησκευτικές δοξασίες.άλλωστε,αυτές οι αρχές κι αυτά τα ιδανικά δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να μετατρέψουν τον προσανατολισμό μιας προγονικής νοοτροπίας που είχε σταθεροποιηθεί στην ψυχή του γαλλικού λαού,εδώ και αιώνες τώρα.
Δεν υπάρχει λοιπόν τίποτα εκπληκτικό,τίποτα που να μας ξαφνιάζει,παρατηρώντας τον άγριο ζήλο που έδειξαν οι άντρες της Εθνοσυνέλευσης.Η μυστικιστική νοοτροπία τους ήταν ίδια μ' αυτήν των Διαμαρτυρόμενων στην εποχή της Μεταρρύθμισης.Οι βασικότεροι ήρωες της τρομοκρατίας ,ο Ζωρζ Κουτόν,ο Σαιντ-Ζυστ,ο Ροβεσπιέρος κι άλλο,ήταν κάτι σαν απόστολοι.ίδιοι με τον Πολυεύκτη που γκρέμισε τους βωμούς των ψευδοθεών για να επιβάλλει την πίστη του,έτσι ονειρεύτηκαν κι αυτοί να κατακτήσουν ολόκληρο τον κόσμο.Πιστεύοντας ότι τα μαγικά λόγια τους ήταν αρκετά για να γκρεμίσουν θρόνους,δεν δίστασαν να κηρύξουν πόλεμο ενάντια στους βασιλιάδες.Επειδή η δυνατή πίστη είναι πάντα ανώτερη από τη δισταχτική για αυτό μπόρεσαν να πολεμήσουν νικηφόρα με ολόκληρη την Ευρώπη.
Το μυστικιστικό πνεύμα των επικεφαλής της γαλλικής επανάστασης εμφανίζεται ακόμη και στις πιο παραμικρές λεπτομέρειες της δημόσιας ζωής.Ο Ροβεσπιέρος,έχοντας πειστεί ότι έχει την υποστήριξη του Μεγαλοδύναμου,βεβαίωνε σε μια ομιλία του προς λαό ότι η ανώτερη δύναμη που κυβερνά τον κόσμο είχε από την αρχή που δημιουργήθηκε η ζωή,αποφασίσει υπέρ της δημοκρατίας.Σαν ένας "μεγάλος ποντίφικας" που διακήρυττε την κρατική θρησκεία,συντέλεσε στο να ψηφιστεί από την Εθνοσυνέλευση ε΄να διάταγμα που έλεγε ότι,ο γαλλικός λαός αναγνωρίζει την ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης και την αθανασία της ψυχής.όταν οργανώθηκε μια γιορτή για αυτήν την ανώτερη δύναμη,ο Ροβεσπιέρος,ανεβασμένος πάνω σε κάτι που έμοιαζε με θρόνο έβγαλε ένα πολύωρο και φλύαρο λόγο.
{...} Κάθε "αιρετικός" που θα τολμούσε να κρίνει την ιακωβινική "ορθοδοξία" αφορίζονταν,τον έστελναν δηλαδή στο επαναστατικό δικαστήριο,από όπου έβγαινε για να οδηγηθεί στην λαιμητόμο.
Gustave Le Bon,Η ψυχολογία των επαναστάσεων, Κεφ:Η μυστικιστική και η ιακωβινική νοοτροπία,σελ 113-116