Θυμάμαι την καταραμένη τύχη μου σε εποχές λυκείου ακόμα, όταν ξέχασα τα κλειδιά του σπιτιού μου και αναγκάστηκα να περάσω το υπόλοιπο μεσημέρι στο σπίτι της θείας μου. Κλασσικός μεταλάς τότε, έβαλα να ακούσω το Tornado of Souls της αγαπημένης μου μπάντας, Megadeth, καθώς η θεία μου έφερνε τον δίσκο με το κλαμπ σάντουιτς και τον σπιτικό χυμό.
Η απόκρισή της ήταν «τι είναι αυτά τα διαόλια» ειδικά όταν άρχισε να παίζει το σόλο του κιθαρίστα τους, Martin Friedman, ένα από τα αντικειμενικά πιο περίτεχνα δύσκολα σόλο στην ιστορία της μέταλ/ροκ μουσικής. Και τότε μπορώ να πω πως μου ήρθε η επιφοίτηση για τη μοντέρνα εποχή, και την απέχθεια του μέσου ανθρώπου προς οτιδήποτε είναι ελάχιστα πολύπλοκο, ή ανήκει σε κάποια παλιότερη εποχή.
Από που ήρθε αυτή η κατήχηση όμως;
Θα μπορούσε να πει κανείς πως ο πρώτος που αποδόμησε την τέχνη, ή ίσως την εξύμνηση της ομορφιάς της τέχνης ήταν και ο Marcel Duchamp. Ο Duchamp έπαιρνε καθημερινά αντικείμενα όπως ποδήλατα, μπουκάλια ή χτένες, τα τροποποιούσε και τα ονόμαζε «τέχνη». Φυσικά ο σκοπός του (όπως έμαθα και στο μάθημα του πανεπιστημίου της ιστορίας της Τέχνης από το βιβλίο του Gombrich, το οποίο ήταν τόσο μεγάλο, ικανό να σκοτώσει άνθρωπο αν το πετούσες και σημάδευες στο κεφάλι) δεν ήταν φυσικά να ασχημαίνει την τέχνη, ούτε να την κάνει πιο κατανοητή στους λιγότερο υποψιασμένους ανθρώπους, αλλά να διερωτηθεί «τι είναι πραγματικά τέχνη», αλλά και να εκφράσει την προσωπική του αίσθηση του χιούμορ, ίσως και μηδενισμό μέσα από τα αντικείμενα με τα οποία ασχολήθηκε, τα οποία και ονόμασε «ready made».
Η λογική αυτή συνεχίστηκε και με διάφορους καλλιτέχνες της επονομαζόμενης ως μεταμοντέρνας τέχνης, με κυριότερο εκφραστή τους τον Andy Warhol, και τα περίφημα πορτρέτα του της Marilyn Monroe και της σούπας Campbell. Άλλοι είπαν πως χρησιμοποιώντας αυτή την μεταμοντέρνα αισθητική, ο Warhol ουσιαστικά πουλούσε το λογότυπο του εαυτού του, αφού η τέχνη του βασιζόταν περισσότερο στο στυλ (style) παρά στην ουσία (substance).
Το ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι το εξής: Οι καλλιτέχνες όπως ο Warhol αποδόμησαν την τέχνη για να την κατανοήσουν καλύτερα, ή η ενασχόληση του με τον μεταμοντερνισμό ήταν λόγω της ραγδαίας εξάπλωσης της τεχνολογίας, που μας κάνει να βρίσκουμε στιγμιαία ευχαρίστηση σε οτιδήποτε, μέχρι να πάμε αμέσως παρακάτω;
Η αντίδραση του μέσου ανθρώπου μπροστά στον μεταμοντερνισμό είναι σίγουρα ένα «αυτό κι εγώ μπορώ να το κάνω», γεγονός που αποτελεί ακριβώς το αντίθετο σκοπό του Duchamp, δηλαδή αυτής της φιλοσοφικής αναζήτησης για το τι είναι πραγματικά τέχνη. Αυτή ακριβώς η φτήνια του μεταμοντέρνου (που προωθείται κυρίως από άτομα με αριστερές πεποιθήσεις) έχει δαιμονοποιήσει την ίδια την τέχνη, αλλά έχει καταστήσει και ταμπού την τέρψη όλων των κλασσικών έργων. Γιατί; Πολύ απλά γιατί είναι τόσο πολύπλοκα που χρειάζεται κάποια εξειδίκευση για να τα κατανοήσει κανείς πλήρως.
Ξαφνικά είσαι σνομπ αριστοκράτης αν ακούς μουσική, για να μην μιλήσω για όπερα ή θέατρο. Σίγουρα στο όλο παιχνίδι των εντυπώσεων έχουν μετρήσει και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, το Facebook, και ο σωρός τον πληροφοριών που δεχόμαστε, αλλά είμαστε ανίκανοι να φιλτράρουμε.
Κάνοντας μια τελική αποτίμηση, θα λέγαμε πως η δαιμονοποίηση του παλιού ως περίπλοκου και δυσνόητου δεν έχει να κάνει μόνο με την τέχνη, αλλά και με την φιλοσοφία γενικότερα. Όταν ο κλινικός ψυχολόγος Jordan Peterson άρχισε να μιλάει για το συλλογικό ασυνείδητο, για το Νιτσεϊκό υπεράνθρωπο και για τη Γιουνγκιανή προβολή της σκιάς, η αριστερά φώναζε σε όλα τα μέσα πως όλες αυτές οι ιδέες είναι επικίνδυνες και θα έπρεπε να σταματήσουν να διαδίδονται, γιατί οι κύριοι εκφραστές της ήταν οι ναζί του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και οι φασίστες.
Έτσι η μοντέρνα τέχνη θα πρέπει να ξεχάσει τις ρίζες της, και να υποδουλωθεί στη σημερινή φιλοσοφία της αναλωσιμότητας των πάντων. Όλα τα κλασσικά ρεύματα της τέχνης θα απορρίπτονται ως πολύπλοκα και δυσνόητα. Σημασία δεν έχει η σύνθεση του τραγουδιού, αλλά το πόσο ευκολοχώνευτο είναι το ρεφρέν. Κι ας είναι το σόλο από το Tornado of Souls ένα από τα πιο περίτεχνα που υπάρχουν, για τη θεία θα είναι απλά «διαόλια».