Ο Αρθούρος Σοπενχάουερ,ο μεγάλος αυτός μηδενιστής δημοσίευσε το 1819 το έργο "Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση". Μέσα σε αυτό το έργο μπορούμε να πούμε ότι κατά κύριο λόγο ο Σοπενχάουερ θεμελιώνει την δική του μεταφυσική οπτική καθώς και μια σύνθεση αισθητικής και φιλοσοφικής ανθρωπολογίας!
Το έργο χωρίζεται σε 4 βασικές θεματικές ενότητες, 1) της ανάλυσης του κόσμου ως παράσταση, 2) του κόσμου ως βούληση,3)της ανθρώπινης απελευθέρωσης μέσω της τέχνης και τέλος 4) της πεσιμιστικής οπτικής για την ανθρώπινη οδύνη.
Για τον Σοπενχάουερ ο κόσμος είναι η παράσταση μας.
Διαμορφώνουμε εμπειρίες μέσω μιας συνείδησης που την αντιλαμβάνεται έτσι.
Μπροστά μας παρουσιάζεται μια εικόνα του κόσμου-ένα είδωλο-το οποίο μας εμποδίζει να έχουμε πρόσβαση στην αληθινή ουσία της πραγματικότητας.
Στην υποκειμενική φύση της. Περιοριζόμαστε σε απλή ανάλυση των φαινομένων και αυτό μας εμποδίζει από την αληθινή γνώση.
Ο Σοπενχάουερ θέλει να μας δείξει ότι βρισκόμαστε μπροστά του τείχους και ότι η φιλοσοφία του θα μας κάνει να δούμε μέσα από τον τοίχο,που μας αποκόπτει από την υποκειμενική φύση του κόσμου.
Για τον Γερμανό στοχαστή η υποκειμενική φύση της πραγματικότητας βρίσκεται στον "κόσμο ως βούληση".
Ο κόσμος ως βούληση είναι απροσπέλαστος για τους ανθρώπους και η πρόσβαση σε αυτόν τον κόσμο είναι αδύνατη.
Τι συμβαίνει όμως όταν δρούμε με βάση της βούληση μας;Ο κόσμος της υποκειμενικής φύσης φανερώνεται μπροστά μας στην ίδια μας την εμπειρία που είναι το αποτέλεσμα από την βούλησή μας,της δυνάμεως να κινούμε το ίδιο μας το σώμα.
Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ βουλήσεως και σωματικής κίνησης,διότι η βούληση αποτελεί απλά μια όψη αυτής της κίνησης
.Κατά τον Σοπενχάουερ πρέπει ο άνθρωπος να έχει συνείδηση της βούλησης του για να προσπελάσει τον "κόσμο ως παράσταση" και να αντικρίσει το πράγμα καθ' αυτό.
Όμως η βούληση δεν είναι απλά ένα ανθρωποκεντρικό χαρακτηριστικό.
Τα πάντα είναι έκφραση της βουλήσεως.
Ακόμα και μια πέτρα ή ένας κορμός δέντρου είναι εκφράσεις μιας βούλησης.Η βούληση αυτή είναι τυφλή,δεν έχει κατεύθυνση και προορισμό.
Δεν είναι μια νοήμων κατάσταση.Η
διαρκής κίνηση της οδηγεί την ανθρώπινη ύπαρξη εντός της οδύνης και του πόνου.
Ο Σοπενχάουερ μέσα από την ανάπτυξη αυτών των σκέψεων προσπαθεί να προσδιορίσει την έσχατη φύση της πραγματικότητας,επομένως μιλάμε για μια μεταφυσική θεμελίωση που προσπαθεί να δώσει απάντηση σε κεντρικά ερωτήματα της μεταφυσικής.Μάλιστα αυτός ο δυϊσμός μεταξύ παράστασης και βούλησης ταυτίζεται με τον καντιανό "δυϊσμό" φαινομένων -νοουμένων,όπου ο Καντ θεωρεί ότι η πραγματικότητα είναι ο κόσμος των νοουμένων και όχι τα φαινόμενα.
Αυτό εν μέρει παρατηρείται και στον πλατωνικό ιδεαλισμό των μορφών.
Στο τρίτο μέρος ο Γερμανός μηδενιστής μιλάει για την τέχνη και την ανακούφιση που προσφέρει από το αιώνιο κυνήγι και τον αέναο μόχθο της βούλησης.
Η τέχνη είναι ικανή να προσφέρει μια ανιδιοτελή εμπειρία.
Καθώς παρατηρούμε ένα έργο τέχνης,η εμπειρία που προσλαμβάνουμε είναι αποκομμένη από ανησυχίες και μέριμνες διότι το έργο τέχνης δεν αποτελεί κάποια λειτουργία για εμάς τους ίδιους. "Χάνουμε τον εαυτό μας", όπως τον χάνουμε στην θέαση του "ωραίου" εντός της φύσης.
Οι καλλιτεχνικές ιδιοφυΐες είναι ικανές να προσδιορίσουν την καθαρή "εικόνα"- γνώση,να έχουν την άμεση εμπειρία των πλατωνικών μορφών.Σε αντίθεση όμως με τον Πλάτωνα,ο οποίος θεωρεί ότι η τέχνη μας απομακρύνει από την ουσία των πραγμάτων και από τις μορφές,ο Σοπενχάουερ θεωρεί ότι η τέχνη που πραγματώνεται μέσω καλλιτεχνικών ιδιοφυών είναι ικανή να μας δείξει τις πλατωνικές αυτές ιδέες της ουσίας των πραγμάτων. Αυτά τα αισθητικά δημιουργήματα είναι ικανά να μας απομακρύνουν από το αέναο κυνήγι της επιθυμίας.Εδώ ο Σοπενχάουερ κατ' εμέ διαμορφώνει έναν βαθύτατο στοχασμό στην θεωρία της αισθητικής(κάτι που δεν υποστηρίζεται ευρέως) ίδιας βαρύτητας με αυτούς του αισθητικού φιλοσόφου Ρ.ΤΖ.Κόλλινγουντ. Για τον Σοπενχάουερ η υψηλή τέχνη επομένως πρέπει να έρχεται σε σύγκρουση με την ανθρώπινη βούληση,να την καταστέλλει.
Παράλληλα, ο Σοπενχάουερ αναφέρει ότι η μουσική είναι ένα αντίγραφο της βούλησης και μπορεί να μας αποκαλύψει την βαθύτερη φύση της πραγματικότητας.
Π.χ ένα μελαγχολικό τραγούδι δεν εκφράζει απλά την μελαγχολία ενός προσώπου ή μιας κατάστασης,αλλά εκφράζει την ίδια τη φύση της μελαγχολίας!
Στο τελευταίο μέρος του έργου του μας αναλύει την φιλοσοφία του για τον ανθρώπινο πόνο.Καταρχάς,ας δούμε την άποψη του Γερμανού φιλοσόφου για την ελεύθερη βούληση.Ο Σοπενχάουερ έχει μια μεικτή άποψη για το θέμα αυτό και συγκλίνει πολύ με την "συμβατοκρατική σύνθεση" (συμβατοκρατία) του Χιουμ,για την ελεύθερη βούληση.
Η βούληση μας καθορίζεται από κάποιες βιολογικές,κοινωνικές και ψυχολογικές αιτίες.Έχουμε την ψευδαίσθηση ότι πράττουμε ελεύθερα(εδώ ο Χιουμ διαφωνεί).Παρ' όλα αυτά η βούληση καθ' αυτή είναι απολύτως ελεύθερη.Έτσι οι άνθρωποι είναι ταυτόχρονα αιτιακά δεσμευμένοι και ελεύθεροι.
Σύμφωνα με την προσέγγιση του η ανθρώπινη ζωή κινείται συνεχώς μεταξύ πόνου και ανίας.
Επηρεασμένος από τις ανατολικές παραδόσεις του βουδισμού και του ινδουισμού θεωρεί αδύνατες τις μακρές περιόδους ευημερίας στον ανθρώπινο ψυχισμό.Η διαρκής βουλητική ενέργεια που συνεχώς αναζητά ικανοποίηση και επιθυμίες μας ωθεί βαθύτερα μέσα στον πόνο.
Η στιγμιαία ηδονή της ικανοποίησης αυτής της βουλητικής μας ανάγκης είναι αναπότρεπτα παροδική.Αυτό έχει ως αποτέλεσμα είτε να βυθιζόμαστε σε μια κατάσταση "ennui"(κατάστασης βαθιάς ανίας) ή να συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε ικανοποιήσει ακόμα περισσότερες ανάγκες,μπαίνοντας ξανά σε αυτόν το φαύλο κύκλο της ανικανοποίητης βούλησης.
Όμως,ο Σοπενχάουερ έχει αφήσει μια σχισμή αισιοδοξίας μέσα σε αυτή την ζωή του πόνου.Αν αποκτήσουμε την βαθιά γνώση της πραγματικότητας τότε έχουμε την δυνατότητα της διαφυγής.
Δύο βήματα πρέπει να πραγνατοποιηθούνε σε αυτή την προσπάθεια του ανθρώπου.
Αρχικά να συνειδητοποιήσουμε ότι η πρόκληση ζημιάς σε τρίτους είναι ένα είδος αυτοτραυματισμού.Ο θύτης και το θύμα μιας πράξης είναι ξεχωριστά "είναι" μόνο στον κόσμο των φαινομένων και της παράστασης.Στην ουσιαστική φύση της πραγματικότητας κάθε οδύνη είναι δική μας οδύνη.
Τέλος,θα έπρεπε ο άνθρωπος να απαλλαγεί από τις επιθυμίες του.Ο ασκητισμός για τον Σοπενχάουερ είναι μια μορφή λύτρωσης.
Μια ζωή λιτότητας και φτώχειας που θα τον οδηγήσει στην διακοπή του αιώνιου κυνηγιού ικανοποίησης της βούλησης μας.
Τι οφείλουμε να κάνουμε άραγε να κάνουμε,είτε οι μηδενιστές είτε οι αθεράπευτα ρομαντικοί μέσα σε έναν κόσμο πόνου και ανίας;
Comments