Για πολλούς ο Όσβαλντ Σπένγκλερ δεν χρειάζεται συστάσεις.
Ειδικά για όσους ασχολούνται με την φιλοσοφία της ιστορίας σίγουρα αποτελεί ένα όνομα που τους λέει πολλά.
Ο Σπένγκλερ αποτελεί μια εξέχουσα προσωπικότητα του διεθνούς φιλοσοφικού στερεώματος και ακόμα πιο συγκεκριμένα της συντηρητικής και εθνικιστικής σκέψης.
Αυτό τον κάνει ακόμα πιο αγαπητό στα μάτια μας και για αυτό οφείλουμε να παρουσιάσουμε μερικές από τις φιλοσοφικές οπτικές του στα βασικά ζητήματα για τα οποία έγινε γνωστός.
Ο Σπένγκλερ συχνά αναφέρεται στις διεθνείς συζητήσεις για την μελέτη του γύρω από την μορφολογία των πολιτισμών και την συμμετοχή του μαζί με πολλούς άλλους σημαντικούς διανοούμενους(Ερνστ Γιούνκερ,Καρλ Σμιτ,Βέρνερ Ζόμπαρτ,Tόμας Μαν κ.α) στην γερμανική συντηρητική επανάσταση.Ένα κίνημα διανοούμενων που έδρασε στην περίοδο της δημοκρατίας της Βαϊμάρης και προσπαθούσε να αναβιώσει τον ηρωικό τύπο ανθρώπου,ο οποίος θα αντιστεκόταν στην καπιταλιστική και μαρξιστική "επίθεση" στον σύγχρονο γερμανικό πολιτισμό.
Όμως ας ρίξουμε μια ματιά βαθύτερα στο έργο του Όσβαλντ Σπένγκλερ.Ποιες ήταν οι ιδέες του και τι είναι τελικά αυτή η περιβόητη μορφολογία των πολιτισμών που περιγράφεται στο δίτομο έργο του "Η Παρακμή Της Δύσης";
Η κεντρική ιδέα του έργου είναι η εξής:η ιστορία είναι κυκλική και μη γραμμική.Ο Σπένγκλερ όμως παράλληλα δεν μιλάει για παγκόσμια ενιαία ιστορία,αλλά διακρίνει 8 διαφορετικούς πολιτισμούς,τον ινδικό,τον βαβυλωνιακό,τον μεξικάνικο,τον αιγυπτιακό,τον κινεζικό,τον κλασσικό ελληνορωμαϊκό και τον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.
Έτσι λοιπόν δεχόμενος αυτόν το πολιτισμικό σχετικισμό διατυπώνει ότι όλοι αυτοί οι πολιτισμοί ακολουθούν μια παρόμοια σχεδιαστική πορεία.Κάθε πολιτισμός έχει μια συγκεκριμένη "ψυχή" που διατυπώνεται ως "πρωταρχικό σύμβολο" και ενώ ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός έχει το "σημείο-παρόν",ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός διακατέχεται από το "φαουστικό πνεύμα" που κινείται προς το άπειρο.
Παρατηρείται ότι ο Σπένγκλερ ταυτίζει τους πολιτισμούς με οργανισμούς(στα όρια του ανθρωπομορφισμού ίσως) που διαπερνά ο καθένας του τα ίδια στάδια ανάπτυξης ενός οργανισμού. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα και ποιητική η αναλογία των εποχών του Σπένγκλερ με τα στάδια ζωής του πολιτισμού.
Η άνοιξη αποτελεί την περίοδο της γέννησης της βασικής ιδεολογίας του πολιτισμού και των κυρίαρχων αρχών.Το καλοκαίρι αποτελεί την περίοδο δόξας και άνθισης του πολιτισμού.Στο φθινόπωρο επέρχεται η διαστροφή των βασικών ιδεών και η πτώση τους.Ο υλισμός,η άνοδος του αθεϊσμού και η απομάκρυνση από την παράδοση είναι μερικά από αυτά τα κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά που θα φέρουν τον χειμώνα,εκεί όπου ο δεσποτισμός των ηγετών για αρχηγεία θα φέρει την οπισθοδρόμηση και το τέλος!
Οι επιστήμες,η τέχνη,η αρχιτεκτονική και τα μαθηματικά(δίνοντας μεγάλη έμφαση σε αυτά) έχουν και αυτά την δική τους πολιτισμική σχετικότητα μέσα σε αυτή την μορφολογία των πολιτισμών.Ο συγγραφέας θεωρεί τα μαθηματικά σημείο-κλειδί για την ανάλυση μιας κουλτούρας.Στόχος της δυτικής σκέψης είναι η αλλαγή των σκέψεων των άλλων.Τα μαθηματικά ακόμα και σε αυτή την παράμετρο δεν παραμένουν στατικά,αλλά έχουν ως χαρακτηριστικό τον δυναμικό υπολογισμό!
Το "φαουστικό πνεύμα" του δυτικού ανθρώπου τον παρακινεί να κυνηγήσει την επιβολή της βούλησης του.Δεν του φτάνει ένας "ευκλείδειος" καθησυχασμός μιας ήρεμης ύπαρξης,αλλά η κυριαρχία.Θέλει να νικήσει και να κινηθεί προς την κατάκτηση του άγνωστου απείρου.Ο "φαουστικός" δυτικός άνθρωπος έχει εμμονή με το άπειρο.Τα μαθηματικά και η αστρονομία του είναι δηλωτικά χαρακτηριστικά αυτής της ψυχής για τον Σπένγκλερ.
Ο Σπένγκλερ δίνει μερικά ιστορικά χαρακτηριστικά αυτής της κυκλικότητας .Ο Μέγας Αλέξανδρος "γεννιέται" ξανά μέσα από τον Ναπολέοντα,ενώ ο επιστημονικός σοσιαλισμός είναι ο σύγχρονος ρωμαϊκός στωικισμός και διακατέχεται από την ίδια ουσιαστική πνευματική και πολιτισμική παρακμή.
Παράλληλα,ο Σπένγκλερ διαχωρίζει δυο είδη πολιτισμού,τον πνευματικό(κουλτούρα) και τον τεχνικό και θεωρεί τον τεχνικό πολιτισμό γεννήτορα των δεινών και του εκφυλισμού.Για τον Όσβαλντ Σπένγκλερ έχουμε ήδη μπει στον δυτικό χειμώνα από τον 19ο αιώνα!
Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν ακόμα για την ιστορική θεώρηση του Σπένγκλερ και θα ειπωθούν πολλά και στο μέλλον αυτού εδώ του διαδικτυακού τόπου.Αλλά σε αυτό θα κλείσουμε με μερικές πολιτικές ιδέες του Σπένγκλερ.
Όπως προείπαμε ο Σπένγκλερ ήταν εξέχων μέλος της συντηρητικής επανάστασης.Ιστορικά η συντηρητική επανάσταση υπήρξε το προστάδιο θεωρητικής διαμόρφωσης του εθνικοσοσιαλισμού.Αυτό είναι αληθές εν μέρει αλλά αρκετά περιοριστικό καθώς υπήρχε έντονος ιδεολογικός σχετικισμός εντός της ίδιας της συντηρητικής επανάστασης,πόσο μάλλον μεταξύ αυτών και του εθνικοσοσιαλισμού. Ο Σπένγκλερ ασχολήθηκε αρκετά με την ουσία του σοσιαλισμού κάτι που διατυπώνει και στο έργο του "Πρωσσισμός Και Σοσιαλισμός". Υποστήριζε ότι συντηρητικοί και πατριώτες σοσιαλιστές έπρεπε να γυρίσουν την πλάτη τους στον υλιστικό διεθνιστικό μαρξισμό που αποτελεί διαστρέβλωση του σοσιαλισμού,μιας καθαρής παραδοσιακής γερμανικής ιδέας.Ουσιαστικά η οικονομική του θεώρηση βασίζονταν στην μεικτή οικονομία,όπου το κράτος θα κατέχει τον διοικητικό έλεγχο,αλλά όχι την ιδιοκτησία και την άμεση ευθύνη για τα ιδιωτικά κομμάτια της οικονομίας.Μια θεώρηση που ταυτίζονταν αρκετά με τον άλλο μεγάλο εθνικιστή Γερμανό κοινωνιολόγο-οικονομολόγο Βέρνερ Ζόμπαρτ,που την διατυπώνει στο έργο του "Μια Νέα Κοινωνική Φιλοσοφία".
Ο Σπένγκλερ όμως δεν ήταν αρκετά ευέλικτος με την πρακτική πολιτική και δεν μπόρεσε να γίνει ένας φιλόσοφος-βασιλέας πλατωνικού τύπου.
Ο Όσβαλντ Σπένγκλερ θα είναι μία από τις φιλοσοφικές προσωπικότητες που θα βάλουμε στο μικροσκόπιο.Τι ήταν άραγε;Ένας πολύ ικανός πολιτικός θεωρητικός;Ένας επαναστάτης ιδεών;Ένας προφήτης της ιστορίας της δύσης.Θα δείξει η πορεία.
Εμείς αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να τον μελετάμε.
Ο ίδιος άλλωστε όπως είπαμε πίστευε στην νομοτελειακή πτώση του δυτικού πολιτισμού και θεωρούσε ότι ο άνθρωπος οφείλει είτε να μείνει αμέτοχος,είτε να δράσει κόντρα σε αυτή την νομοτέλεια.Ίσως ο βαθύς μυστικιστικός του λόγος έκρυβε και μια πίστη στην βούληση μέσα από το απαισιόδοξο έργο του.
Θα καταρρεύσει ο δυτικός πολιτισμός;Και αν ναι,τι θα αναδυθεί μετά;